Monocultuur is een vorm van landbouw die duizenden jaren geleden is ontstaan. Toen het land uitgeput was, trokken mensen verder. Dat kan vandaag niet meer, daarom zijn andere oplossingen nodig. Maar de wereld is afhankelijk geworden.

Voor monoculturen moeten veel bestrijdingsmiddelen worden toegepast

Inhoudsopgave

Toon alles
  1. de essentie in het kort
  2. Monocultuur - Definitie
  3. monocultuur in het bos
  4. monocultuur in de landbouw
  5. Monocultuur in de tuin
  6. Veel Gestelde Vragen

    7. de essentie in het kort

    • Monocultuur verwijst naar de teelt van slechts één type plant. Het verschilt van vruchtwisseling en gemengde teelt. Hun nadelen wegen zwaarder dan hun voordelen.
    • Monoculturen komen veel voor in de land- en bosbouw. Typische voorbeelden zijn sparrenbossen, palmolieplantages of maïsvelden.
    • Pure teelt wordt ook vaak in de eigen tuin beoefend. Door de talrijke negatieve effecten wordt de gemengde cultuur steeds belangrijker. Het kan worden ontworpen met groenten en kruiden.

    Wat betekent monocultuur?

    Monocultuur is afgeleid van de Griekse termen monos voor "alleen" en cultura voor "cultivering" of "cultivering". Het beschrijft een teelt waarbij een gewassoort meerdere jaren op een perceel wordt geteeld. Deze vorm van beheer, ook wel pure cultuur genoemd, wordt toegepast in de land-, bos- en tuinbouw. De voordelen van deze methode zijn vereenvoudigde verzorging en hoge opbrengsten.

    youtube

    Vruchtwisseling, gemengde teelt of monocultuur?

    Het tegenovergestelde van monocultuur is gemengde cultuur. Deze vorm van teelt wordt ook wel gemengde vruchtwisseling genoemd, omdat er volgens de definitie verschillende gewassen tegelijkertijd en achter elkaar op één gebied worden geteeld. Hoewel de onderhoudsinspanning en oogstlogistiek beduidend hoger zijn dan bij monoculturen, is mengteelt bedoeld om de nadelen van pure cultuur te compenseren.

    Voordelen van gemengde cultuur:

    • synergie: Planten beschermen elkaar tegen ongedierte of zorgen voor voedingsstoffen
    • schaduw: Hoger groeiende planten zorgen door bladmassa voor een vochtig microklimaat in het lager gelegen gebied
    • bescherming: Bodem wordt continu beschermd tegen erosie door wind en regen
    • geldigmaking: een totale misoogst wordt vermeden

    Vruchtwisseling is een ander tegendeel van monocultuur, waarbij een gebied wordt verbouwd met wisselende gewassen. Het doel is om zoveel mogelijk veelzijdigheid te garanderen. Gewassoorten die niet op elkaar afgestemd zijn, worden in tijd en ruimte apart geteeld. Terwijl vruchtwisseling kan worden gezien als een veldeconomie, is monocultuur een eenveldseconomie. Typische gewassen voor vruchtwisseling zijn koolzaad, rapen en aardappelen. Bij deze gewassen is de plaagdruk in de reincultuur te hoog en kan de oogst niet meer worden veiliggesteld.

    Brengt monocultuur nadelen met zich mee?

    Monoculturen zijn volledig onnatuurlijk en zeer vatbaar voor ziekten en plagen

    Het feit dat schone economie nog steeds wordt beoefend, ligt in de voordelen. Voor deze vorm is geen vloot van verschillende speciaalmachines nodig, maar kunnen altijd dezelfde machines worden ingezet. Deze routine strekt zich ook uit tot marketingstructuren. Speciale kennis op het gebied van een cultuurgewas is voldoende om een zo groot mogelijke gewasopbrengst te realiseren.

    Negatieve kant van pure cultuur:

    • geen optimaal gebruik van licht en water
    • Synergie-effecten spelen geen rol
    • verhoogde gevoeligheid voor plagen en ziekten
    • Bodem ervaart een eenzijdige uitputting van nutriënten
    • meer meststoffen en pesticiden nodig

    monocultuur in het bos

    De natuur streeft naar gemengde culturen. Geen enkel natuurlijk bos herbergt slechts één plantensoort, maar is een mozaïek van gecoördineerde organismen. Tal van diersoorten vinden een leefgebied in dit ecosysteem. Gemengde bossen hebben een mitigerend effect op klimaatverandering omdat ze koolstofdioxide voor een langere periode opslaan. Deze diverse ruimte is niet alleen vanuit ecologisch oogpunt zinvol.

    Niettemin worden talrijke bossen gekenmerkt door monoculturen. Sparren en andere snelgroeiende coniferen worden vandaag de dag nog in pure cultuur gekweekt. Zij garanderen een optimale bevoorrading van de papierindustrie en houtverwerkingsbedrijven met de grondstof hout.

    Problemen uit het verleden:

    • enorme schade door windschade in 2007 en 2022
    • extreme verspreiding van de schorskever van 2016 tot 2022
    • toenemende verzuring van de grond door naalden, zodat er gekalkt moet worden

    achtergrond

    Monoculturen brengen niet de gewenste winst

    Studies van de Universiteit van Freiburg en het Duitse Centrum voor Integratief Biodiversiteitsonderzoek hebben aangetoond dat gemengde culturen productiever zijn dan zuivere culturen. Gemengde stands met vijf verschillende soorten produceren ongeveer 50 procent meer hout dan monoculturen. Dit aspect is gebaseerd op verbeterde synergie-effecten. De bomen, die op verschillende hoogtes groeien, worden optimaal van licht voorzien. Verschillende wortelstelsels zorgen voor een betere benutting van de beschikbare voedingsstoffen. Gemengde culturen blijken beter bestand tegen plagen en beter bestand tegen jarenlange droogte.

    Voorbeeld Duitsland

    Ook in de bosbouw hadden monoculturen lange tijd de voorkeur

    De spar zou niet van nature voorkomen op de huidige locaties van sparrenbossen. Het is een houtsoort die van nature alleen op een hoogte van 500 meter voorkomt en gaten vormt in het bos dat rijk is aan soorten. In plaats daarvan zouden de locaties van de sparrenbossen worden gekenmerkt door gemengde bossen met een hoog aandeel beuken.

    Door de talrijke problemen en de toenemende bodemdegradatie zet de moderne bosbouw steeds vaker zuivere culturen om in plaatscompatibele mengculturen. In de afgelopen decennia is de voorraad loofbomen met zeven procent toegenomen en het aandeel coniferen met vier procent afgenomen. Loofbomen vormen tegenwoordig ongeveer 43 procent van de houten vloeren.

    regenwoud

    Om aan de grote vraag naar palmolie te voldoen, wordt in de tropische regenwouden van Maleisië en Borneo een strikte monocultuur nagestreefd. Op deze gebieden staan oliepalmen in rijen naast elkaar. Talloze dier- en plantensoorten verliezen hun leefgebied. Maar de negatieve gevolgen voor deze ecosystemen zijn al zichtbaar tijdens de voorbereidingen voor de teelt.

    Waardevolle regenwoudgebieden worden steeds vaker door brand gekapt. Door deze maatregel komen er in grote hoeveelheden broeikasgassen vrij en moet de bodem dan worden voorbereid met kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De extreme regenval in de tropen zorgt ervoor dat de chemische stoffen uit de bodem worden weggespoeld en in het water spoelen. Dit vervuilt ook de omliggende ecosystemen.

    Het gebruik van alternatieve plantaardige oliën verergert het probleem van de vernietiging van het regenwoud. Belangrijker is dat er geen regenwoud meer wordt omgezet in nieuwe plantages.

    monocultuur in de landbouw

    In Azië zijn er sojavelden die zich uitstrekken tot aan de horizon

    Moderne boerderijen hebben zich gespecialiseerd in het verbouwen van minder gewassen. Deze vorm van landbouw lijkt voor veel boeren aantrekkelijker omdat ze samenwerken in coöperaties en de efficiëntie verhogen door gezamenlijke marketingstrategieën. De beperkte beschikbaarheid van bouwland en tegelijkertijd een grote vraag naar bepaalde producten bevordert monoculturen.

    Typische teeltgebieden methode Effecten problemen
    soja Azië, Zuid-Amerika grootschalige ontbossing Biodiversiteit neemt af toegenomen vraag stimuleert het gebruik van genetisch gemodificeerde gewassen
    bananen Zuid-Amerika, India slash-and-burn tropische regenwouden Habitatvernietiging, verplaatsing van dorpen Schimmelziekte vernietigt voorraden wereldwijd
    Maïs Duitsland Teelt op bouwland en weiden maïs van het landschap toenemende vlindersterfte
    katoen VS, India, China Teelt op landbouwgrond, extra oppervlakten door boskap toegenomen vraag leidt tot intensivering van de productie extreem waterverlies

    Gevolgen van pure landbouwcultuur

    Als dezelfde plantensoort herhaaldelijk op een gebied wordt gekweekt, zullen plagen en ziekteverwekkers betere leefomstandigheden vinden. De planten zijn vatbaarder voor wortelinfecties. Ze kunnen nutriënten uit de bodem niet meer optimaal opnemen, waardoor hun groei negatief wordt beïnvloed. Dit stimuleert het ontstaan van onkruid, waarvan vele moeilijk te bestrijden zijn. Boeren moeten op deze verschijnselen reageren. Ze gebruiken pesticiden om ongedierte te bestrijden en onkruid te doden. Om de gewassen beter te laten groeien, worden extra meststoffen toegepast.

    Een kijkje in de geschiedenis

    Rijstteelt vereist veel water

    Historisch gezien is de natte rijstteelt in Azië de meest voorkomende vorm van landbouwmonocultuur. Vanuit biologisch oogpunt is rijst eigenlijk geen waterplant. Maar rond 3.000 v. Chr. men realiseerde zich dat deze teeltmethode ongedierte en onkruid onderdrukte. Door eeuwenlange veredeling heeft rijst zich ontwikkeld tot een watertolerante plant. De wortels vormen een speciaal ventilatiesysteem zodat de planten hogere waterstanden aankunnen.

    problemen

    Er is tussen de 3.000 en 5.000 liter water nodig om één kilogram rijst te produceren. Vanwege de enorme impact op het grondwaterpeil is natte rijstteelt in de omgeving van Peking verboden. Algenvorming neemt toe in stilstaand water. Daarom moet het water in de plantages constant in beweging zijn.

    Te hoge stroomsnelheden veroorzaken erosie van de bodem. Door de velden voortdurend onder water te zetten, ontstaat er een zuurstofvrij milieu in de bodem. Hier leven organismen die methaan produceren als onderdeel van stofwisselingsprocessen. Ongeveer 25 procent van de wereldwijde methaanproductie is te danken aan natte rijstteelt.

    Monocultuur in eigen tuin

    In de moestuin is de pure cultuur onderdeel van de gangbare praktijk. Vaak wordt er maar één type plant op een bed geplant. In het ergste geval groeien aardappelen jarenlang op dezelfde plek. Hierdoor beloven tuinbezitters minder onderhoud, omdat het bed op een bepaald moment in het jaar wordt geoogst. Het volstaat om speciale kennis over deze plant op te doen en met een paar apparaten kunt u zo efficiënt mogelijk werken. Het basisprincipe van een bijna natuurlijke tuin is echter gemengde teelt.

    Meer kwaliteit door mengteelt:

    • verschillende plantensoorten zorgen voor een natuurlijk evenwicht
    • Plagen en nuttige insecten houden elkaar in bedwang
    • Bloemenpracht strekt zich uit over verschillende seizoenen

    Gezelschapsplanten in het bed

    Kijk eens goed naar het vermeende onkruid op het aardappelbed. Velen van hen hebben een waardevol gebruik en zorgen ervoor dat het bed wordt omgevormd tot een functionerend ecosysteem. Bloeiende planten trekken vlinders of insecten aan waarvan de rupsen zich voeden met insectenplagen. Intens geurende kruiden verjagen ongedierte met hun essentiële oliën. Peulvruchten fungeren als natuurlijke meststof omdat ze atmosferische stikstof in de bodem binden.

    tips

    Let vooral op vogelmuur, klaver of brandnetel. Deze planten verbeteren de bodemhabitat en zijn tegelijkertijd eetbaar.

    Doordachte combinaties

    Aardbeien en bieslook zijn ideale plantenburen

    Aardbeien gedijen beter in de buurt van bieslook. Dit kruid is rijk aan essentiële oliën die grijze schimmel op aardbeien voorkomen. Bernagie zorgt voor een betere bestuiving doordat de bloemen wilde bijen, hommels en insecten aantrekken.

    De diepgewortelde snijbiet past perfect bij radicchio, radijs of kervel. Deze planten dekken hun waterbehoefte vanuit de bovenste lagen van de grond. Als je na het zaaien geen zin hebt om wortels te scheiden, moet je de zaden mengen met zaden van zwarte komijn en kamille. De grove zaden zorgen ervoor dat de wortelgroenten niet te dicht gezaaid worden.

    tips

    Maak een gemengde cultuurtabel. Zo houdt u het hele jaar door overzicht en cultiveert u effectieve vruchtwisseling.

    Veel Gestelde Vragen

    Wat zijn de economische risico's van een monocultuur?

    Wanneer een boerderij zich bezighoudt met monocultuur, wordt het sterk afhankelijk van de markt en de heersende prijzen. Enerzijds kan het achterwege laten van de teelt van andere gewassen een hoog rendement opleveren. Als zich onvoorziene rampen voordoen, is het ergste scenario een economisch bankroet. Op nationaal niveau wordt het aanbod van agrarische producten sterk verminderd. Veel landen zijn afhankelijk van de vraag naar een product. Ze behalen grote globale exportaandelen met producten die hun oorsprong vinden in monoculturen:

    • Mauritius: Suiker en rum zijn goed voor 90 procent
    • Cuba: genereert tot 83 procent uit rietsuiker
    • Ghana: Cacao is goed voor 76 procent
    • Colombia: koffie is goed voor 66 procent van alle exportinkomsten

    Wat zijn de ecologische gevolgen van pure cultuur?

    De bodemfauna en het humusgehalte worden negatief beïnvloed door de eenzijdige teelt. De nutriëntenbalans van de bodem raakt uit balans en onkruid, plagen en ziekteverwekkers vinden optimale leefomstandigheden. Zelfs voordat de oogst begint, kunnen plagen tot 50 procent van de opbrengst vernietigen. In een eentonige plantenpopulatie neemt de diversiteit aan dieren af, waardoor de natuurlijke tegenstanders van schadelijke insecten ontbreken. Monoculturen leiden in toenemende mate tot bodemerosie.

    Waar zijn monoculturen typisch?

    In Centraal-Europa zijn monoculturen voor wijn- en fruitteeltbedrijven of puur graslandbedrijven kenmerkend. Duitsland wordt gedomineerd door pure culturen in gebieden waar grootschalige ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. In landbouwgebieden komen maïs-, koolzaad- of graangewassen in hun pure vorm veel voor. In de bosbouw is de afgelopen decennia de trend geweest naar mengvormen.

    Wat zijn de basisoverwegingen van een gemengde cultuur?

    Het heeft geen zin om gewassen van één familie in de directe omgeving te zetten. De planten worden vaak aangetast door dezelfde plagen en ziekten. Bij deze variant, die onder de teeltvorm mengteelt valt, kunnen de positieve aspecten zich niet ontwikkelen. Hoe diverser de planten, hoe beter de taakverdeling en hoe beter het ecosysteem zich ontwikkelt. Ondiepe wortels en penwortels gebruiken de hulpbronnen in een bed optimaal, omdat hun wortelstelsel actief is in verschillende bodemhorizonten.

    Welke gemengde culturen hebben zich bewezen?

    Zelfs de Maya's verbouwden pompoenen in de directe omgeving van maïs en bonen. Maar ook in deze mengeling blijkt kool een goede vervanger van de pompoen te zijn. Linzen gedijen goed in een graanbed omdat ze hier een goed klimhulpmiddel vinden. Wortelen profiteren van de nabijheid van uien omdat ze ongedierte voorkomen. Verschillende soorten sla en sla kunnen ook goed met elkaar overweg.

Categorie:

Moestuin