Pioenrozen, op sommige plaatsen ook wel landrozen genoemd, zijn al eeuwenlang een integraal onderdeel van Europese tuinen. Typisch voor zowel boerderij- als kloostertuinen, is de ongecompliceerde en prachtig bloeiende soort nog steeds erg populair. Dit artikel vertelt je hoe je de robuuste plant, die tientallen jaren bloeit, op de juiste manier plant en verzorgt.

Zoals de naam al doet vermoeden, bloeit de pioenroos met Pinksteren

Inhoudsopgave

Toon alles
  1. herkomst en distributie
  2. gebruiken
  3. uiterlijk en groei
  4. bladeren
  5. bloemen en bloeitijd
  6. fruit
  7. toxiciteit
  8. Welke locatie is geschikt?
  9. vloer
  10. potcultuur
  11. Pioenen op de juiste manier planten
  12. Wat is de beste planttijd?
  13. De juiste plantafstand
  14. pioen water geven
  15. Pioenen goed bemesten
  16. Pioen op de juiste manier gesneden
  17. pioen vermeerderen
  18. ziekten en plagen
  19. soorten en variëteiten

    20. herkomst en distributie

    Pioenrozen, ook wel pioenrozen genoemd naar hun Latijnse naam Paeonia, zijn het enige geslacht in de plantenfamilie van de pioenrozenfamilie (Paeoniaceae). Er zijn pioenen die als heesters en vaste planten groeien, waarbij alleen de eerste variant houtachtig wordt. Meerjarige pioenrozen daarentegen sterven in de winter bovengronds af, om in het volgende voorjaar weer te ontkiemen.

    Maar welke van de 32 soorten het ook is: pioenrozen komen alleen voor op het noordelijk halfrond van de aarde, maar op bijna alle continenten met uitzondering van het noordpoolgebied. Met uitzondering van twee soorten pioenrozen, zijn alle andere inheems in Europa en Azië, waarbij meerjarige pioenen zoals de gewone pioen (Paeonia officinalis) hun thuis vinden in de bergachtige streken van Zuid-Europa. Struik- of boompioenen (Paeonia suffruticosa hybriden) en kostbare pioenen (Paeonia lactiflora hybriden) komen daarentegen uit China en worden daar al meer dan 2000 jaar gekweekt.

    De wilde soorten van de hedendaagse culturele hybriden gedijen voornamelijk in schaarse bergbossen en in de ruige steppegebieden van de gematigde en subtropische klimaatzones.

    gebruiken

    In Europa is de gewone of boerenpioen een van de oudste tuinplanten van allemaal. Niet alleen de eenvoudige, maar ook de dubbele variëteiten met hun veelal roze tot donkerrode bloemen worden al eeuwenlang gekweekt. Traditioneel wordt deze meerjarige pioen samen met de prachtige ooievaarsbek (Geranium x magnificum) en de ooievaarsbek (Alchemilla mollis) vooral in de voortuin of in het bloemperk aangeplant. Hij kan ook gebruikt worden als gezelschapsplant, bijvoorbeeld langs het hoofdpad naar de voordeur.

    Daarentegen kunnen de Lactiflora-hybriden, die al vroeg uit Azië werden geïmporteerd, - net als andere heesterpioenen - heel goed worden toegepast in Aziatische tuinen, bijvoorbeeld in combinatie met hosta's of bamboe. Een bamboebosje aangeplant als privacyhaag, met op de voorgrond diverse pioenrozen, ziet er mooi uit.

    De netbladpioen (Paeonia tenuifolia), afkomstig uit de steppen van Azië, is perfect voor droge en volle zon en kan het beste afzonderlijk worden gebruikt in een rots- of grindtuin.

    uiterlijk en groei

    Alle pioenrozen zijn meerjarige, bladverliezende planten die bij goede verzorging tientallen jaren op dezelfde standplaats kunnen blijven staan. De vorm en hoogte van de groei hangen in wezen af van of het een boompioen of een kruidachtige pioen is.

    Heesterpioenen worden tot 200 centimeter lang, houtachtige scheuten die opmerkelijk dik zijn. De opgaande struiken vertakken echter heel weinig en groeien ook heel langzaam. Meerjarige pioenen daarentegen worden maximaal zo'n 60 tot 100 centimeter hoog en blijven daardoor beduidend kleiner. Dit is niet verwonderlijk, aangezien deze soorten elk voorjaar weer ontkiemen en anders overwinteren in bolvormige bewaarwortels (de zogenaamde wortelstokken) net onder het aardoppervlak.

    De nog relatief jonge Itoh-hybriden ontwikkelen een vrij kruidachtige maar krachtige groei en grotere bloemen, hybriden van struik- en meerjarige pioenen.

    bladeren

    Meerjarige pioenrozen ontkiemen in het voorjaar met opvallende, donkerrode scheuten, waaruit zowel de sterke bloemstelen als de lange bladstelen met de grote, afwisselend gerangschikte en oneven geveerde bladeren ontstaan. Struikpioenen daarentegen hebben meestal dubbel geveerde en licht tot blauwgroen gekleurde bladeren, die ook afwisselend gerangschikt zijn.

    bloemen en bloeitijd

    De zeer grote bloemen, bij sommige soorten meer dan 20 centimeter, bevinden zich altijd aan het uiteinde van de lange, dikke bloemstelen. Ze lijken uiterlijk op rozenblaadjes en kunnen enkel, halfdubbel of volledig dubbel zijn. De grootste bloemhoofdjes ontwikkelen zich overigens in bossige pioenrozen.

    De bloemkleuren variëren meestal tussen verschillende tinten roze en rood, maar er zijn ook wit- of geelbloeiende soorten. De bloemen van sommige soorten hebben ook een intense geur, daarom worden de gedroogde bloembladen van deze pioenen vaak gebruikt voor potpourri's.

    De meeste soorten bloeien in het voorjaar of de vroege zomer tussen mei en juni, maar slechts voor een paar weken.

    fruit

    Vlinders, hommels en andere insecten vliegen graag naar pioenrozen, die er ook voor zorgen dat de grote bloemen bevrucht worden. Er ontwikkelen zich dan grote peulen, die tijdens het rijpen in de herfst opengaan en donkere zaden tot een centimeter groot onthullen. De vruchten met de glanzende zaden kunnen zonder problemen aan de plant blijven zitten, vooral omdat ze de plant ook buiten de bloeiperiode een aantrekkelijk en interessant uiterlijk geven.

    toxiciteit

    De pioen wordt al sinds de oudheid in de natuurgeneeskunde gebruikt. Wortels, bloemblaadjes en zaden zouden helpen tegen krampen, maar ook bij darmproblemen en jicht. Zelfs vandaag de dag kent de homeopathie de wortels van de pioenroos als middel tegen aambeien. In hoeverre deze middelen ook effectief zijn, is natuurlijk een andere zaak.

    Soms worden de delicate bloembladen van pioenrozen ook aanbevolen voor de bereiding en decoratie van salades, smoothies, desserts en andere gerechten. Wees echter voorzichtig, want alle delen van de plant bevatten giftige glycosiden en alkaloïden, die, als ze in grote hoeveelheden worden geconsumeerd, kunnen leiden tot typische vergiftigingsverschijnselen. Deze omvatten maag- en darmkrampen, misselijkheid, braken en diarree.

    Pioenrozen zijn slechts licht giftig voor mensen, hoewel vergiftigingsverschijnselen al dan niet kunnen optreden vanwege de individuele tolerantiedrempel - iedereen reageert hier anders. Aan de andere kant is voorzichtigheid geboden bij kleine kinderen en huisdieren, aangezien deze kleiner zijn en de gif.webpdrempel dus lager is. Voor honden kunnen pioenen zelfs als zeer giftig worden geclassificeerd.

    Welke locatie is geschikt?

    De meeste pioensoorten en variëteiten hebben een voorkeur voor een standplaats in de volle zon, wat vooral belangrijk is voor tuinpioenen. Boompioenen daarentegen doen het ook goed op een lichte, halfschaduwrijke plek, mits ze 's middags en 's avonds worden blootgesteld aan direct zonlicht.

    Pioenrozen zijn overigens niet geschikt om onder bomen of hoge heesters te planten, omdat de planten door hun diep reikend wortelstelsel niet tegen wortel- en concurrentiedruk kunnen.
    Lees verder

    vloer

    Pioenen zijn niet erg veeleisend als het gaat om bodemgesteldheid. De grond hoeft niet te humusrijk te zijn en de planten doen het ook goed op leem- of zandgrond - mits diep, goed gedraineerd en fris tot vochtig. Alleen wateroverlast en een hoge grondwaterstand zijn ongeschikt voor pioenrozen, omdat onder invloed van constant vocht schimmelinfecties en rotting onvermijdelijke gevolgen zijn. Droogte daarentegen wordt goed verdragen omdat de bewaarwortels vocht kunnen opslaan.

    Maak voor het planten de grond goed en vooral diep los. De dikke wortels graven tot anderhalve of zelfs twee meter diep, daarom mag de grond op de plantplaats niet te zwaar en te stevig zijn. Een zware, waterkerende tuingrond kan verbeterd worden met grof zand en fijne kiezels.

    potcultuur

    Pioenrozen kunnen goed worden gekweekt in voldoende grote plantenbakken, die echter een goede drainage en veel grond vereisen. Als substraat is een mengsel van conventionele potgrond, grof zand en kleikorrels geschikt. Kies brede en diepe containers zodat het dichte wortelnetwerk voldoende ruimte heeft. Houd er ook rekening mee dat heesterpioenen in de loop der jaren tot zo'n 200 centimeter hoog kunnen worden en ook in de breedte veel ruimte innemen. Ook in een potcultuur hebben deze planten veel ruimte om zich heen nodig, daarom is een klein balkon niet zo geschikt.

    Naast de regelmatige toevoer van water en voedingsstoffen moet ook worden gezorgd voor een vorstvrije overwintering. Overwinterende pioenrozen kunt u het beste op een koele en vorstvrije plaats overwinteren, eventueel in de kelder of in de garage. De bewaarwortels kunnen door de geringe hoeveelheid substraat niet voldoende tegen de kou worden beschermd en hebben daarom ondersteuning nodig.

    Pioenen op de juiste manier planten

    Bij vaste- en boompioenen is er een groot verschil in beplanting: vaste plantpioenen zo plat mogelijk in de grond, terwijl boompioenen zo diep mogelijk. Daar zijn goede redenen voor: terwijl vaste planten die te diep worden geplant alleen bladeren krijgen en geen bloemen, sterven heesters die te ondiep worden geplant na enkele jaren af. De struikachtige soorten worden vaak geënt op variëteiten van meerjarige pioenen, daarom moet de entpunt tussen de vijf en tien centimeter diep worden begraven. Dit is de enige manier voor de boompioen om zijn eigen wortels te ontwikkelen - als hij dit niet kan omdat de aanplant te ondiep is, zal de telg na een tijdje worden afgewezen.

    Graaf de plantgaten ongeveer twee schoplengtes diep en minimaal 60 centimeter in diameter. Verbeter leemachtige grond met grof zand, korrelige klei of grind, terwijl zandgrond wordt verbeterd met compost. Maak de bodem van het plantgat voorzichtig los en breng indien nodig een drainagelaag aan - bijvoorbeeld kiezels en zand.

    Wat is de beste planttijd?

    De beste tijd om pioenrozen te planten is de vroege herfst, tussen september en half oktober. Op dit moment gaan de planten al in winterslaap. De grond en het weer zijn echter nog steeds warm genoeg om de wortels te laten groeien voor het koude seizoen. Bedek pioenen die in het najaar zijn geplant altijd met kreupelhout om ze tegen vorst te beschermen, omdat de jonge planten pas na enkele jaren winterbescherming krijgen. Als alternatief kan er ook in het voorjaar geplant worden.

    De juiste plantafstand

    Meerjarige pioenen hebben een gemiddelde plantafstand van 80 centimeter nodig, waarbij hoge soorten soms met 100 centimeter ruimte tot de naburige plant geplant moeten worden. Boompioenen worden aanzienlijk groter en hebben dienovereenkomstig meer ruimte nodig: laat afhankelijk van het type en de variëteit tussen de 120 en 150 centimeter ruimte over, hoewel deze varianten toch het best als solitair kunnen worden gebruikt.

    pioen water geven

    Af en toe water geven kan nodig zijn, vooral in het eerste jaar na aanplant en op droge zandgronden en tijdens langere droge perioden in de zomer. In de regel is extra water geven echter niet nodig, omdat de planten dankzij hun uitgebreide wortelstelsel voor zichzelf kunnen zorgen. Alleen exemplaren die in emmers worden gekweekt, zijn afhankelijk van een regelmatige watervoorziening.

    Pioenen goed bemesten

    Geplante pioenrozen hoeven in principe niet te worden bemest, omdat de soorten zwakke eters zijn en daarom slechts een lage voedingsbehoefte hebben. Te veel kunstmest - vooral stikstofrijke - kan de planten zelfs verzwakken, waardoor er een risico bestaat op ziekten en plagen. Gebruik meststoffen met een hoog fosfaat- en kaliumgehalte, indien nodig in het voorjaar. Hoornspaanders (€ 32,93) en stalmest zijn niet geschikt voor de bemesting van pioenen, en ook compost is dat maar in beperkte mate.

    Pioen op de juiste manier gesneden

    Snijd meerjarige pioenen dicht bij de grond tussen oktober en november, wanneer de stelen bruin beginnen te worden en verdrogen. Boompioenen daarentegen hoeven in principe niet gesnoeid te worden, ze groeien ook zo mooi weelderig en kaal niet. Alleen bij strenge, zeer ijzige winters kunnen takken terugvriezen, die je in het voorjaar na het ontkiemen wegknipt. Het is echter essentieel om te wachten op de knop om ervoor te zorgen dat je niet per ongeluk levende, bloeiende knoppen verwijdert die nog in leven zijn. Verdorde bloemhoofdjes kunnen, maar hoeven niet, worden afgeknipt. Deze maatregel heeft alleen zin om bedreigde pioenen te beschermen tegen een (hernieuwde) schimmelinfectie.

    pioen vermeerderen

    Meerjarige pioenrozen kunnen gemakkelijk worden vermeerderd door deling. De vermeerdering van boompioenen is moeilijker, omdat deze op wortelstukken van de boompioenen moeten worden geënt. De tuinman noemt dit proces nat-nulvermeerdering, waarbij de vaste plant als voedster de struik verzorgt totdat deze zijn eigen wortels heeft ontwikkeld. Als dit te ingewikkeld voor je is, kun je ook proberen om licht houtachtige zinkers te gebruiken. Verder is vermeerdering natuurlijk ook mogelijk via zaden, maar het is omslachtig en geplaagd door vele foutenbronnen.

    ziekten en plagen

    Pioenrozen zijn erg gevoelig voor schimmelziekten, die vooral ontstaan door een te stikstofrijke bemesting en/of op voedselrijke grond. De zogenaamde pioenroos botrytis (grijze schimmel), die vooral voorkomt bij exemplaren geplant op humusrijke substraten, komt veel voor.

    tips

    Als u een oude pioen opgraaft en verdeelt, plaats de stukken dan niet terug op hun oorspronkelijke plaats. Kies in plaats daarvan een nieuwe om vermoeidheid van de vloer te voorkomen. Dit veroorzaakt vaak een groeiachterstand.

    soorten en variëteiten

    Er zijn wereldwijd zo'n 40 verschillende soorten pioenrozen, die niet alleen enorm verschillen in groeiwijze, maar ook in de ontwikkeling en kleur van hun bloemen. Er zijn talloze soorten, waarvan de meeste zowel in roze of rode tinten als in wit bloeien. Enkele van de mooiste varianten voor in de tuin zijn bijvoorbeeld deze:

    • 'Karl Rosenfield': Paeonia lactiflora, paars, dubbele bloemen, oude variëteit
    • 'Sarah Bernhardt': Paeonia lactiflora, lichtroze, dubbele bloemen, oude soort
    • 'Alba Plena': Paeonia officinalis, wit, dubbele bloemen
    • 'Cora Louise': Itoh-hybride, bloemen roomwit met een violetrode basale vlek, halfdubbel
    • 'Garden Treasure': Itoh-hybride, bloemen lichtgeel met rode basale vlekken, semi-dubbel
    • 'Bartzella': Itoh-hybride, citroengele bloemen, semi-dubbel
    • 'Otto Froebel': Paeonia peregrina, enkele roze bloemen
    • 'Sunshine': Paeonia peregrina, enkele, rode bloemen
    • 'Carina': Hybride, halfgevulde, rode bloemen
    • 'Candy Stripe': Paeonia lactiflora, opvallende, veelkleurige bloemen: wit met paarse strepen, dubbel

Categorie:

Moestuin