De regenworm is geen insect, ook al is het een geleedpotige. Zelfs op de kleuterschool leren de kleintjes de eigenaardigheden van deze wezens kennen als ze de regenworm in de kleurplaat inkleuren of de dieren in de wormendoos observeren.

Regenwormen zijn geweldige bodemverbeteraars

Inhoudsopgave

Toon alles
  1. de essentie in het kort
  2. PROFIEL - Regenworm
  3. Regenworm - lichaamsbouw
  4. Regenworm - Reproductie
  5. habitat en manier van leven
  6. Algemene soorten
  7. ras
  8. Veel Gestelde Vragen

    9. de essentie in het kort

    • Regenwormen zijn riemwormen en worden vertegenwoordigd door bijna 45 soorten in Duitsland. Hun verborgen leven in de grond biedt grote voordelen voor tuinders. De binnen- en buitenstructuur van de aardbewoners zijn aanpassingen aan de leefomgeving.
    • De wormen zijn hermafrodieten en hebben een partner nodig om zich voort te planten. Hun eieren worden gelegd in geelachtige cocons die in het substraat worden geplaatst. Ontwikkelingstijden zijn afhankelijk van soort en omgevingstemperatuur.
    • Elke soort behoort tot een van de drie ecologische groepen, die het leefgebied van de dieren nauwkeuriger beschrijven. Regenwormen voeden zich voornamelijk met plantaardig voedsel en overwinteren in zelfgegraven holen.
    • De gewone regenworm is de meest bekende soort in Duitsland en is wijdverbreid in het hele land. Andere groepen organismen hebben een beperkt bereik. Vanwege hun hoge reproductiesnelheid zijn regenwormen gemakkelijk te kweken.

    De regenworm in het profiel

    De compostworm (hier afgebeeld) is iets kleiner en roder dan de gewone regenworm

    Regenwormen zijn een familie binnen de ringwormen, er zijn momenteel 46 soorten bekend in Duitsland. De regenworm wordt in het Engels regenworm genoemd, waarbij deze term niet alleen voor de groep Lumbricidae wordt gebruikt, maar voor alle terrestrische wormen.

    Een van de bekendste soorten is de gewone regenworm (Lumbricus terrestris), die negen tot 30 centimeter lang is en ook wel dauwworm wordt genoemd. Een andere veel voorkomende soort is de compostworm (Eisenia fetida), die tussen de zes en 13 centimeter groot is.

    Regenwormen wegen gemiddeld twee gram, worden ongeveer een centimeter dik en ontwikkelen een slijmerige beschermlaag om schadelijke stoffen af te weren en niet uit te drogen.

    Waarom regenwormen nuttig zijn

    Als regenwormen zich door de bodem graven, mengen ze de bodemdeeltjes en zorgen ze voor een betere zuurstofcirculatie in de substraatporiën. De graafwerkzaamheden zorgen ervoor dat voedingsstoffen uit de ondergrond de wortels van de planten bereiken. De uitwerpselen voorzien de planten ook van extra voedingsstoffen. Door de bodemlagen los te maken kan regenwater beter wegsijpelen en wordt verdichting voorkomen.

    'S Nachts transporteren de wezens gevallen bladeren van het aardoppervlak naar het ondergrondse tunnelsysteem. Deze maatregel versnelt de afbraak van het plantmateriaal. De helpers bevorderen niet alleen de bodemvruchtbaarheid, maar verbeteren ook de leefomstandigheden van tal van bodemorganismen.

    Interne en externe anatomie

    Regenwormen bestaan uit talrijke segmenten die gedurende het hele leven worden geproduceerd via een speciale groeizone aan de achterkant. Als gevolg hiervan neemt de lengte van een worm toe met de leeftijd. Wanneer ze volgroeid zijn, kunnen riemwormen tot 160 ledematen produceren. Anatomie en structuur van het lichaam zijn noodzakelijke aanpassingen aan de leefruimte.

    zenuwstelsel

    Regenwormen hebben een goed ontwikkelde perceptie van prikkels. In dwarsdoorsnede doen de zenuwbanen denken aan een gemodificeerd touwladderzenuwstelsel. Gepaarde zenuwknopen, de zogenaamde ganglia, zijn met elkaar verbonden door longitudinale en transversale stutten. Bij regenwormen worden deze componenten gecombineerd tot een zenuwkoord, dat het ventrale koord wordt genoemd. Deze hoofdstreng loopt door het lichaam vanaf de buikzijde van het vierde segment naar de staart.

    Andere structuren van het zenuwstelsel:

    • Hersenen (ook wel faryngeale ganglion genoemd) in het derde segment
    • faryngeale ganglion, die aftakt van de darm
    • elk drie segmentale zenuwen, vertakkend van het ventrale koord in elke ledemaat

    spijsverteringsstelsel

    Aan het hoofdeinde heeft de regenworm een koplob die over de mond buigt. Deze bovenlip mondt uit in een mondopening met directe verbinding met de darm. Het loopt door het hele lichaam en is verdeeld in een gespierde keel met een slokdarm, een krop en een spiermaag.

    Regenwormen zijn natuurlijke bodemverbeteraars omdat ze zure bodemstoffen met kalkhoudende afzettingen verminderen.

    De functionaliteit is hetzelfde als bij kippen. Zandkorrels die met voedsel worden ingenomen, vermalen ze tot een pasta, die vervolgens door de lange middendarm gaat en via de anus aan de achterkant wordt uitgescheiden.

    Hoeveel harten heeft een regenworm?

    Regenwormen hebben vijf harten

    De ongewervelde dieren hebben vijf paar harten, die zich in het zevende tot elfde segment bevinden. Hun harten zijn met elkaar en met de belangrijkste bloedvaten verbonden, waardoor een gesloten systeem ontstaat. Hierin circuleert rood bloed, dat door het dorsale vat in de richting van het hoofd en in het buikvat in het achterste deel wordt gepompt. Vooral de bloedcirculatie is van belang omdat deze zorgt voor de zuurstofvoorziening van de wormen.

    Bruikbare informatie:

    • elk hart is gespierd en sterk contractiel
    • De huid moet vochtig blijven om zuurstofopname mogelijk te maken
    • Regenwormen kunnen ook zuurstofrijk water inademen

    Regenwormen hebben geen reukorganen. Ademen vindt voornamelijk plaats via de huid. Verdere zuurstof komt via het ingenomen voedsel in de darm en vervolgens in de bloedbaan.

    Heeft een regenworm ogen?

    Ringwormen hebben geen ogen, maar kunnen wel onderscheid maken tussen licht en donker. Deze waarneming wordt mogelijk gemaakt door lichtgevoelige cellen, die zich in de epidermis aan de voorste en achterste uiteinden bevinden. Regenwormen gebruiken hun speciale tastzin en zwaartekracht om zich te oriënteren in de duisternis van de grond. Ze zien hiaten of obstakels en weten waar boven en beneden is. Met behulp van druksensoren voelen de ongewervelden grondtrillingen zodat ze tijdig kunnen vluchten voor naderende roofdieren.

    voortbeweging

    Aan de buitenkant van elk segment bevinden zich vier paar borstelharen bestaande uit chitine en eiwitten. Omtrek- en langsspieren maken passieve beweging van deze aanhangsels mogelijk, waardoor de worm naar voren en naar achteren kan kruipen. De bewegingsrichting wordt beïnvloed door de positie van de haarstructuren.

    Bewegingssequenties tijdens het kruipen:

    1. Borstelharen wijzen naar achteren
    2. voorste circulaire spieren trekken samen
    3. De voorkant wordt dunner en langer
    4. achterste segmenten zijn met borstelharen aan de grond verankerd
    5. Voorste deel schuift naar het hoofd toe
    6. Contractie van de longitudinale spieren naar achteren
    7. Achterkant wordt naar achteren getrokken

    In gevaarlijke situaties zijn de spiersamentrekkingen sneller. Deze ontstaan bijvoorbeeld bij aanraking of worden veroorzaakt door lichtprikkels. De worm probeert te ontsnappen in een ontsnappingsreactie.

    Van seksuele daad tot jonge worm

    De voortplanting van regenwormen is een spectaculaire handeling waarbij beide partners als mannetjes optreden. Het vrouwelijke deel werkt pas later, wanneer de eierzakken worden geproduceerd. Het kan een andere tijd duren voordat zich uit het ei een jonge worm heeft ontwikkeld.

    geslachtsorganen

    Regenwormen zijn hermafrodieten

    Regenwormen hebben geen specifiek geslacht. Het zijn hermafrodieten en hebben zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen. Sommige soorten regenwormen zijn zelfbestuivend en geven er over het algemeen de voorkeur aan zich seksueel voort te planten met een partner. Geslachtsrijpe dieren zijn te herkennen aan de gelige verdikking.

    Deze gordel, de clitellum genaamd, ontwikkelt zich tussen de leeftijd van één en twee jaar. Het beslaat minimaal vier en maximaal 32 leden en bevindt zich tussen het 17e en 52e segment. Bijzonder opvallend zijn de zogenaamde puberteitsribbels, die de zijranden van de gordel vormen.

    Wanneer regenwormen zich voortplanten:

    • geen vaste paartijden
    • gebruikelijke broedseizoen tussen vroege zomer en herfst
    • vooral van mei tot juni
    • met gunstige temperatuur- en vochtcondities in de bodem

    reproductie van de regenworm

    De riem heeft klieren die een afscheiding produceren voordat ze paren. Dit zorgt ervoor dat de seksuele partners zich aan elkaar kunnen hechten. Beide wormen scheiden vervolgens een deel van het sperma uit, dat door huidbewegingen naar het clitellum wordt getransporteerd en vervolgens wordt opgeslagen in de zaadzakjes van de partner. Hier worden de zaadcellen een paar dagen bewaard voordat ze de eitjes bevruchten.

    uitweiding

    Hoe vaak broeden regenwormen?

    Compostwormen zijn zeer productief en paren meerdere keren per jaar. Een cocon kan tot elf eieren bevatten. Op deze manier produceert een geslachtsrijpe worm ongeveer 300 nakomelingen per jaar. In vergelijking met deze prestatie is de gewone regenworm een luiaard, die eens in de twaalf maanden een partner vindt en slechts vijf tot tien cocons produceert, elk met een ei.

    eieren leggend

    De regenworm produceert een clitellum-afscheiding, die later stolt en het perkamentachtige omhulsel van de eierzak vormt. Deze beschermlaag vult hij met een eiwithoudende vloeistof. Het dier trekt zich vervolgens achteruit uit de coconring en laat er verschillende eieren en sperma in los. De bevruchting vindt buiten het lichaam in het ei plaats. Na het passeren van het hoofdeinde sluit de capsule aan de uiteinden. De cocons van regenwormen doen denken aan geelachtige tot bruinachtige mestkorrels.

    Dit is hoe regenwormen hun eieren leggen:

    • in de bovenste lagen van de bodem
    • vaak wordt van ontlasting ook een beschermhoes gemaakt
    • liefst in de compost

    ontwikkeling

    Het eiwit in de cocon dient als eerste voedsel voor de embryo's voordat ze een metamorfose ondergaan tot de transparante worm. Het duurt tussen de 16 en 90 dagen voordat een volledig ontwikkelde baby uit het ei komt, afhankelijk van de soort en de buitentemperatuur. De embryo's van mestwormen ontwikkelen zich binnen ongeveer twee weken bij ongeveer 25 graden tot jonge wormen. Dauwwormen hebben drie maanden nodig, waarbij lage temperaturen van rond de twaalf graden in de bodem voldoende zijn.

    Herken jonge wormen:

    • zijn aanzienlijk kleiner dan volwassen regenwormen
    • Pigmentatie is erg zwak
    • Seksueel apparaat nog niet beschikbaar
    youtube

    Over het leven van regenwormen

    Regenwormen zijn aangepast aan een verborgen bestaan. Ze komen pas aan de oppervlakte na hevige regenval, of bij het opgraven van tuinperken en composthopen. Het leven op aarde is vol gevaren.

    leefgebied

    De regenworm leeft voornamelijk ondergronds. De pigmentatie is afhankelijk van de microhabitat die de soort bewoont. Wormen die nauwelijks aan de oppervlakte komen, zijn bleek en hebben geen pigment. Aan de andere kant ontwikkelen de soorten die vaak op aarde worden waargenomen UV-bescherming in de vorm van donkere pigmentatie.

    Een regenworm in een bloempot is niet van buitenaf gemigreerd. Het komt waarschijnlijk uit een eiercocon die in de bos- of compostgrond is gebruikt. De landdieren kunnen enkele dagen overleven in drassige grond. De drassige ondergrond is niet bevolkt.

    gebouw

    Als gravende laten regenwormen uitgebreide holen in de grond achter. Ze trekken de cirkelvormige spieren van de voorste segmenten samen en graven een gat in de grond met hun dunne voorste deel. Door gebruik te maken van de langsspieren wordt deze dikker en worden de aardedeeltjes uit elkaar gedrukt.

    Indrukwekkende feiten:

    • Gangpaden kunnen een lengte van maximaal 20 meter bereiken in één vierkante meter
    • Regenwormen behoren tot de sterkste dieren ter wereld
    • til 50 tot 60 keer hun eigen lichaamsgewicht bij het graven

    Levensverwachting

    Regenwormen leven gemiddeld twee jaar

    In de natuur bereiken regenwormen een gemiddelde leeftijd van twee jaar. Hier wordt hun overlevingskans beïnvloed door omgevingsfactoren en vijanden. De weerloze wezens zijn een gemakkelijke prooi, daarom is het aantal roofdieren groot. Veel vogels voeden zich met de eiwitrijke bodemdieren. Egels, mollen maar ook insecten en amfibieën behoren ook tot de roofdieren. Onder gecontroleerde laboratoriumomstandigheden werden sommige exemplaren tien jaar oud.

    overwintering

    Bij ongunstige weersomstandigheden zoeken de wormen beschutting in ondergrondse grotten die ze zelf hebben gebouwd, die gevuld zijn met lichaamseigen afscheidingen. Als koudbloedige dieren worden ze in de winter stijf omdat hun lichaamstemperatuur zich aanpast aan de omgevingstemperatuur. Langdurige koude periodes leiden tot enorm gewichtsverlies. Na het koude seizoen hebben de wormen ongeveer de helft van hun lichaamsgewicht verloren, zodat ze in het voorjaar uitgebreid moeten gaan foerageren.

    voeding

    Ringwormen hebben een zeer goed ontwikkelde smaakzin. Ze nemen verschillende smaken waar met behulp van sensorische knoppen in de mondholte. Dit heeft invloed op het voorkeursvoedsel. Ze vullen hun darmen via hun mond met humusrijke grond en rottend plantaardig materiaal.

    tips

    Plaats een hummusdoos in het substraat tussen de zwaar consumerende planten in de moestuin. Hier kun je biologisch afval inzamelen, dat direct door wormen wordt afgebroken. Je groenten worden constant voorzien van voedingsstoffen.

    Af en toe trekken ze zaailingen en bladeren 's nachts onder de grond zodat het plantmateriaal gaat rotten. Om dit te doen, blazen ze hun voorkant op en drukken ze hun mond tegen een blad. Een soort zuigschijf houdt het materiaal vast zodat de worm achteruit kan kruipen en het de grond in kan transporteren. Regenwormen absorberen ook bodemdeeltjes en ontbinden de bacteriën, schimmelsporen en protozoa die erop leven.

    Soortenrijkdom onder regenwormen

    Samen met de kleine veldworm is de gewone regenworm een van de meest voorkomende soorten in Duitsland die niet tot hetzelfde geslacht behoort en wordt ingedeeld in twee verschillende ecologische groepen:

    • endogeale regenwormen: leven in horizontale aderen die door de bovenste minerale laag snijden
    • anectische regenwormen: doordringen door verticale gangen tot een diepte van drie meter
    • epigeale regenwormen: koloniseren organische laag op de bodem

    De compostworm behoort tot de groep van epigeische wormen, terwijl de anectische wormen dieper doordringen in de bodem. Een groot deel van alle in Duitsland voorkomende geslachten vertegenwoordigt de endogean-klasse. Het omvat ook de kleine veldworm.

    wetenschappelijke naam spreektaal leefgebied bijzonderheden kleuren
    gewone regenworm Lumbricus terrestris Dauwworm, Eelworm Weiden, tuinen en boomgaarden komt alleen aan de oppervlakte als er dauw is roodachtig voor, bleek achter
    compostworm Eisenia foetida Stinkworm, Tennessey Wiggler Bodems met een hoog gehalte aan organische stof Soort wordt gefokt in wormenkwekerijen roodachtig met lichte tot gele ringen
    Kleine veldworm Allolobophora chlorotica tuinworm in zware vochtige bodems leeft in de bovenste minerale laag bleek blauwachtig tot groenachtig of roze
    Rode bos regenworm Lumbricus rubellus Rode Worm, Rode Bladeter humusrijke bodems, oude boomstronken leeft op aarde onder gebladerte effen rood
    Grote veldworm Octolasion lacteum - in bijna alle bodems eet micro-organismen op zanddeeltjes melkachtig blauw tot geelachtig

    Soortenverdeling in Duitsland

    Naar het zuiden toe neemt de soortenrijkdom aanzienlijk toe, wat kan worden toegeschreven aan de ijstijdprocessen. Door de ijstijd in het noorden zijn talloze soorten uitgestorven of verplaatst naar de ijsvrije zones in het zuiden. Nadat het ijs was gesmolten, konden slechts enkele soorten naar de noordelijke gebieden migreren. Hier leven tegenwoordig regenwormsoorten, die relatief wijdverbreid zijn. Anderzijds worden in het zuiden een groot aantal regenwormen waargenomen, die slechts een beperkt verspreidingsgebied hebben.

    regenwormen kweken

    Regenwormen zijn gemakkelijk te kweken

    Veel ringwormen zijn gemakkelijk in gevangenschap te kweken vanwege hun lage milieu-eisen en hoge reproductiesnelheid. Voor commercieel gebruik worden zogenaamde wormenfarms gebruikt. In de privé-omgeving kunnen de dieren worden gehouden in wormenboxen of een observatiebox.

    voedsel dieren

    Verschillende soorten wormen worden in dierenwinkels verkocht als visaas of om aan reptielen en amfibieën te voeren. Sommige gespecialiseerde bedrijven bieden online kweeksets en accessoires aan. Fokdieren kunnen worden gekocht als volwassen dieren of in de vorm van eicapsules. Omdat regenwormen hermafrodiet zijn, hoef je niet op het geslacht te letten.

    Wormen uit eierzakken trekken:

    1. Vul de wormenbak met aarde, vochtig karton, krantenpapier of gemalen koffiefilters
    2. Leg eierzakken in het substraat
    3. Zet de wormencomposter vier weken op een donkere en warme plek

    Bodemverbetering

    Soorten met hoge conversie- en reproductiesnelheden zijn geschikt voor gebruik in de tuin om de bodemkwaliteit te verbeteren. Aanbevolen voor dit toepassingsgebied is de compostworm, die ook in een wormenbak gekweekt kan worden. Na het uitkomen is het raadzaam om ze direct naar de composthoop te verplaatsen zodat de jonge dieren voldoende voer hebben. Een wormencomposter is ideaal voor balkons en terrassen om wormen te kweken.

    tips

    Onlangs zijn er tropische soorten aangeboden om de bodem te verbeteren. Vanwege het probleem van neozoa worden deze echter alleen aanbevolen voor gebruik in gesloten systemen zoals kassen.

    uitweiding

    Bizarre dingen uit de kosmos van regenwormen

    De langste regenworm ter wereld is 3,2 meter lang en wordt gevonden in Australië. Deze soort van de familie Megascolecidae leeft in de grond, op bomen of struiken. De grootste regenworm die in China is ontdekt, is al even indrukwekkend en kan wel 50 centimeter lang worden. Maar er zijn ook recordbrekende vertegenwoordigers in Duitsland. De reuzenregenworm uit Baden wordt beschouwd als de grootste Europese soort en meet in rust tussen de 30 en 34 centimeter. Wanneer het zich uitstrekt tot zijn volledige lengte, is zijn lichaam 60 centimeter.

    Veel Gestelde Vragen

    Wat is een regenworm?

    Regenwormen zijn geleedpotigen

    De gearticuleerde wezens behoren tot de orde van de weinige haren, aangezien elk segment borstelharen heeft om te kruipen. Het zijn geen insecten, hoewel het geleedpotigen zijn zoals krabben, spinnen en kevers. Hun slijmerige lichaam bestaat uit longitudinale en cirkelvormige spieren die worden gebruikt voor voortbeweging of voor het graven van holen.

    Hoe oud wordt een regenworm?

    Over het algemeen is de levensverwachting van bodemorganismen tien tot twaalf jaar. In de natuur bereikt bijna niemand deze leeftijd, omdat de weerloze dieren veel vijanden hebben en vaak het slachtoffer worden van omgevingsomstandigheden. In het wild leven wormen gemiddeld twee jaar. Ze bereiken geslachtsrijpheid na ongeveer een jaar.

    Kun je een regenworm delen?

    De bodemdieren hebben een buitengewoon vermogen om te regenereren en kunnen hun achterste bijna volledig vernieuwen na scheiding. Elke ledemaat heeft de genetische aanleg om een anus te ontwikkelen. Het hoofd kan echter niet worden hersteld. Er gaat een gerucht dat een worm zich in twee individuen splitst. Af en toe vormt een afgesneden achterste uiteinde segmenten met een tweede anus. Zo iemand sterft na korte tijd van de honger.

    Het voorste uiteinde heeft een overlevingskans als het na het 40e segment wordt doorgesneden en heeft dus de vitale laterale harten. Omdat wonden in het wild vaak geïnfecteerd raken, is het overlevingspercentage van uiteengereten regenwormen laag.

    Wat eet een regenworm?

    De ongewervelde dieren worden beschouwd als alleseters en voeden zich met biologisch afval en soms met aas. Ze gebruiken het voedsel dat beschikbaar is bij de ingang van hun woonruimte. Naast dode plantendelen bevat hun dieet ook micro-organismen die op steendeeltjes leven. Door hun activiteiten als gravers versnellen ze de natuurlijke afbraakprocessen.

    Wat duiden regenwormen in de bodem aan?

    Regenwormen dienen als bio-indicatoren en kunnen wijzen op verontreiniging van de bodem met zware metalen. Ze nemen bodemdeeltjes met minerale componenten op en verrijken daardoor metallische stoffen in het lichaam. Op korte termijn worden de wormen niet geschaad door de ophoping in het organisme. Vanwege hun relatief lange levensduur kunnen lumbriciden gedurende meerdere jaren milieuvervuiling vertonen. Zelfs het bestaan van dergelijke soorten op een locatie maakt het mogelijk bepaalde conclusies te trekken over bodemverontreiniging.

    Kun je regenwormen eten?

    Regenwormen worden steeds vaker gevonden voor consumptie. Vanwege het probleem van parasitaire organismen moet dit overlevingsvoedsel worden vermeden. Regenwormen leven in symbiose met bacteriën, flagellaten en ciliaten. Bovendien is hun lichaamsholte vaak besmet met rondwormen. Sommige van deze soorten zijn vectoren van longwormziekte bij pluimvee en varkens. Af en toe legt de goudvlieg zijn eieren in regenwormen, zodat de larven die eruit komen optimale voedselomstandigheden vinden en de worm tijdens hun ontwikkeling van binnenuit opeten.

Categorie:

Dieren in de tuin