Eigenlijk lijken de rupsen van de eikenprocessierups vrij ongevaarlijk. Maar de indruk is misleidend: niet alleen kunnen de giftige brandharen van de dieren een ernstige allergische reactie veroorzaken bij mens en dier, maar de rupsen bedreigen eiken en andere bomen vanwege hun massale voorkomen in de afgelopen jaren.

De brandharen van de eikenprocessierups zijn zeer giftig

Inhoudsopgave

Toon alles
  1. de essentie in het kort
  2. Gezondheidsgevaar door rupsen
  3. preventie en verdediging
  4. strijden
  5. Kenmerken
  6. verdeling
  7. biologie en manier van leven
  8. Eiken afsterven door rupsen
  9. Veel Gestelde Vragen
  10. Kan de eikenprocessierups ook gevaarlijk zijn voor huisdieren?
  11. In ons stadspark staat een waarschuwingsbord. Waarom moet men vermijden een met rupsen besmet gebied te betreden?

    12. de essentie in het kort

    • Eikenprocessierupsen kunnen agressieve huiduitslag veroorzaken, waaronder conjunctivitis en aandoeningen van de luchtwegen
    • Een besmetting met eikenprocessierupsen moet worden gemeld aan de gezondheids- of regelgevende instantie
    • Eikenprocessierupsen worden door vakmensen verzameld of opgezogen en/of biologisch of chemisch bestreden

    Waarom is de eikenprocessierups zo gevaarlijk voor de mens?

    Eikenprocessierupsen kunnen bij mensen ernstige huiduitslag veroorzaken. Het zijn niet alleen dorpelingen wiens huizen in de buurt van bossen zijn die bijzonder worden getroffen. Andere groepen mensen en mensen die vaak op bepaalde plaatsen verblijven, lopen ook risico:

    Getroffen locaties en gebieden Getroffen groepen mensen
    kleuterscholen, scholen en speelplaatsen Kinderen en volwassenen in geschikte faciliteiten
    Sportvelden en andere buitensportfaciliteiten, buitenzwembaden, campings Wie op zoek is naar ontspanning, bezoekers van sport- en andere vrijetijdsvoorzieningen
    Parken en ander openbaar groen, beboste begraafplaatsen Wie op zoek is naar ontspanning, wandelaars, wandelaars, bewoners
    bosrijke recreatiegebieden Werknemers en arbeiders in tuinieren en landschapsarchitectuur, van groene ruimte en begraafplaatsen, wegenonderhoud, bosarbeiders, bouwvakkers, enz.
    Wegen, snelwegen en verzorgingsgebieden, parkeerplaatsen (via straatbomen en lanen) Bestuurders, fietsers en voetgangers

    De volgende video legt en laat heel goed zien wat de brandharen van de eikenprocessierups met de mens kunnen doen:

    youtube

    Symptomen zijn vergelijkbaar met een allergie

    De symptomen, die sterk lijken op een allergische reactie, verschijnen na contact met de giftige brandharen van de rups. Je hoeft het dier niet eens rechtstreeks aangeraakt te hebben, want de gemakkelijk afbreekbare haren zweven ook nog eens in de lucht - vooral op winderige dagen. De haren bevatten een contactgif.webp, wat bij mens en dier kan leiden tot de volgende symptomen:

    • ernstige jeuk
    • rode huid
    • Vorming van striemen, knobbeltjes en pusblaren
    • Conjunctivitis wanneer de haren in contact komen met de ogen
    • Ontsteking van de luchtwegen als de haren zijn ingeademd

    In ernstige gevallen kan ook acute kortademigheid optreden, dan moet u absoluut de spoedarts bellen! Als je niet één keer, maar vaker in aanraking komt met de eikenprocessierups, kan er ook een echte allergie ontstaan.

    Meestal treden de symptomen pas enkele uren na contact met de giftige haren op, zodat veel mensen in eerste instantie geen verband leggen tussen hun ongemak, de uitslag en de boswandeling van gisteren.

    Wanneer moet je naar de dokter?

    Raadpleeg in ieder geval uw huisarts of dermatoloog en laat hen antihistaminica en ontstekingsremmende crèmes voorschrijven om de vaak zeer ernstige jeuk tegen te gaan. In het geval van conjunctivitis en kortademigheid zijn ook zo snel mogelijk andere medicijnen nodig om ergere gevolgen en ontstekingen te voorkomen.

    rups aangeraakt? Je moet dit nu doen

    Als u in een besmet gebied reisde of zelfs een rups of een web aanraakte, kunt u de slechte gevolgen beperken door de volgende maatregelen te nemen:

    • verwijder gedragen kleding en was op 60 graden Celsius
    • neem direct een douche, schuim en spoel uw huid en haar meerdere keren af
    • spoel vooral de ogen, neus en mond met helder water
    • Vraag advies aan de apotheek en krijg uit voorzorg een antihistaminezalf

    Dan is het even afwachten, want de eerste symptomen verschijnen pas na een paar uur of zelfs de volgende ochtend. Overigens, als de reactie hevig is, kan deze ook gepaard gaan met koorts, duizeligheid en vermoeidheid.

    preventie en verdediging

    Wie een besmetting van eikenprocessierupsen constateert, dient zoveel mogelijk afstand te houden

    Het is natuurlijk het beste als er geen nauw contact is met de eikenprocessierups en dus gezondheidsproblemen. Hoe te voorkomen:
    • Raak nooit rupsen of webben aan
    • in plaats daarvan, houd afstand en ga niet op de grond zitten als je in de buurt bent
    • als besmette gebieden bekend zijn: niet betreden
    • de fijne haartjes vliegen ook in de lucht
    • bescherm onbedekte lichaamsdelen (armen en benen, nek) met geschikte kleding tijdens het wandelen in het bos
    • besmette gebieden alleen betreden als dit absoluut noodzakelijk is en met volledig beschermende kleding (bijv. om professionele redenen)

    Eikenprocessierups in de tuin

    Als u de rupsen en hun webnest in uw tuin heeft gevonden, verwijder deze dan in geen geval zelf! Huur in plaats daarvan een ongediertebestrijder of een ervaren boomverzorger in. Spuit de rupsennesten niet met een waterstraal en vlam ze niet af: dit zal de fijne giftige haren in beweging brengen en verspreiden.

    Bestrijd eikenprocessierupsen

    De strijd tegen de eikenprocessierups mag u in geen geval zelf aangaan, maar laat het over aan getrainde vakmensen. In bevolkte gebieden rukken deze in de regel zeer snel op, maar in het bos zijn bestrijdingsmaatregelen alleen nodig bij een ernstige besmetting.

    Rupsen gevonden? Hier moet je je vondst melden

    Vanwege de hoge mate van gezondheidsrisico voor mens, dier en natuur is er een meldplicht als u eikenprocessierupsen of een spinnennest heeft ontdekt. Gemeenten proberen het ongedierte te doden voordat het derde stadium van rupsen is gevormd, met behulp van methoden zoals afzuigen, verbranden of het gebruik van insecticiden. Bij constatering kunt u contact opnemen met de verantwoordelijke GGD of de dienst openbare orde.

    Natuurlijke vijanden

    Gelukkig heeft de eikenprocessierups veel natuurlijke vijanden die immuun zijn voor zijn gif.webp en liever dat de rupsen eten. Vogelsoorten zoals de koekoek en de opvallend gekleurde wielewaal zijn inbegrepen, evenals deze parasieten en roofkevers:

    • bugs
    • rups vliegt
    • sluipwespen
    • Grote en kleine poppenrover

    De natuurlijke vijanden kunnen echter niet alleen de populatie bestrijden in geval van massale aanwezigheid, vooral omdat slechts enkele vogelsoorten de giftige rupsen durven aan te vallen. Een vestiging van deze dieren in de tuin helpt echter een eventuele besmetting te voorkomen of in toom te houden.

    controle methoden

    Als het gaat om de bestrijding van de eikenprocessierups, gebruiken professionals verschillende methoden, waarvan sommige controversieel zijn, vooral onder milieugroeperingen.

    Mechanisch en thermisch

    Er zijn drie verschillende mechanische of thermische methoden om de rups te bestrijden, die allemaal vanaf ongeveer eind mei worden gebruikt:

    procedure uitvoering Per nadelen
    zuigkracht Extractie van rupsen, webben en hun inhoud met behulp van speciale apparaten zonder resten, zacht voor de omringende natuur omslachtig, niet erg geschikt voor massale plagen
    afbranden Verbranding van de rupsen en de webnesten door gasbranders volledige vernietiging van het organische materiaal Het giftige haar oproeren, schade aan de boom, brandgevaar
    verzamelen Lijm de webnesten samen met de rupsen met behulp van geschikte preparaten en verwijder ze vervolgens zonder resten, zacht voor de omringende natuur omslachtig, niet erg geschikt voor massale plagen, gevaar voor degenen die het werk uitvoeren

    Het resulterende biologische afval wordt geclassificeerd als corrosief bedrijfsafval en wordt volledig afgevoerd naar een speciale verbrandingsinstallatie.

    Chemisch en biologisch

    Veel gemeenten bestrijden het massaal voorkomen van de eikenprocessierups door het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen of een sproeimengsel verrijkt met de bacterie Bacillus thuringiensis, die per helikopter over grote oppervlakten of op individuele bomen wordt gespoten op de bladeren van bomen die besmet zijn of bedreigd worden door besmetting . Deze methoden zijn effectief, maar brengen ook ernstige milieurisico's met zich mee. Dit treft niet alleen de rupsen van de eikenprocessierups, maar ook andere vlinderrupsen en broedvogels - de laatste niet alleen vanwege de gif.webpstoffen, maar vooral vanwege het daaropvolgende gebrek aan voedsel. Milieugroepen pleiten daarom voor zachtere methoden zoals afzuigen.

    Kenmerken

    De eikenprocessierups (lat. Thaumetopoea processionea) is een nachtvlinder uit de familie van de tandmot (lat. Notodontidae). De volwassen mot is vrij onopvallend, maar is gemakkelijk te herkennen aan de volgende kenmerken:

    lichaamskenmerken/geslacht mannelijke nachtvlinder vrouwelijke nachtvlinder
    spanwijdte 25 tot 32 mm 30 tot 36 mm
    voorvleugels kleuren glanzend essen tot bruingrijs met twee donkere dwarsbanden omzoomd met witachtig donkerder gekleurd dan het mannetje met weinig tot geen aftekeningen
    Achtervleugel kleuring geelachtig wit met bruinachtige boogvormige lijn en donkere vlek, omzoomd gebroken wit, omzoomd
    buikspier grijs-zwartharig grijszwarte haren, stomp uiteinde
    bijzonderheden Vleugels kunnen erg donker en ongemarkeerd zijn Vleugels kunnen erg donker en ongemarkeerd zijn

    De volwassen dieren vliegen tussen eind juli en eind augustus. De rupsen zien er daarentegen heel anders uit, afhankelijk van het stadium. Ze doorlopen in totaal zes verschillende stadia tot aan de verpopping, maar hebben vanaf het begin lange en zeer gemakkelijk afbreekbare giftige haren. De dieren komen tussen april en begin mei uit en trekken elke avond naar de boomtoppen om 's nachts te eten. Hele processies tot tien meter lang - vandaar de Duitse naam - kunnen met maximaal 30 dieren naast elkaar worden getraind.

    uitweiding

    Verwarringsgevaar met de ongevaarlijke spinmot

    De witte webben van de eikenprocessierups, die vaak op boomstammen of in takvorken te vinden zijn, lijken op de witte nesten van de verschillende webmotten. In tegenstelling tot de eikenprocessierups zijn deze echter volkomen ongevaarlijk. U herkent een spinmottennest aan deze kenmerken:

    • spreiding: Web bedekt hele bomen en struiken
    • Voorkeur struiken: gewone vogelkers, wilg, populier, meidoorn, euonymus, soms fruitbomen
    • uiterlijk van de rupsen: geelachtig met zwarte stippen, volledig kaal
    • Gevaar: Aangetaste bomen ontkiemen in dezelfde zomer weer door snelle verpopping

    De nesten van de eikenprocessierups daarentegen zijn plaatselijk beperkt tot de stam van de aangetaste boom en meestal worden andere boomsoorten aangetast dan die van de spinmotten.

    verspreiding en habitat

    Klimaatverandering is verantwoordelijk voor de massale verspreiding van de eikenprocessierups. Oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa, hebben de gevaarlijke rupsen zich nu verspreid naar Noord-Duitsland.

    De eikenprocessierups is oorspronkelijk inheems op het Iberisch schiereiland, dat wil zeggen Spanje en Portugal, van waaruit hij enkele decennia geleden zijn veroveringscampagne door Zuid- en Midden-Europa naar Zuid-Rusland en zelfs Noord-Europa begon. Rupsen en motten zijn nu zelfs inheems in Noord-Duitsland en Zuid-Zweden.

    In Duitsland worden alle deelstaten getroffen, maar vooral dichtbeboste laaglandregio's in Berlijn en Brandenburg, Baden-Württemberg, Beieren, Noordrijn-Westfalen en Saksen-Anhalt worden gekenmerkt door massale aanwezigheid. De dieren geven de voorkeur aan bossen die rijk zijn aan eiken, vooral dennenbossen met eiken en eiken-haagbeukenbossen. Ze komen echter ook voor op individuele bomen, bijvoorbeeld in parken, bermen of laanbomen. De eikenprocessierups houdt van droge en zonnige standplaatsen.

    biologie en manier van leven

    De onopvallende, kleine mot zwerpt vooral tussen juli en augustus, maar kan nog in september verschijnen. Dan leggen de vrouwtjes binnen enkele dagen tot 300 eieren, bij voorkeur op takken in het kruingebied van de bomen aan de warme zuidkant. Hier overwintert de zogenaamde eierrups en overleeft vorst tot min 29 graden Celsius zonder problemen. De eieren, die ongeveer een millimeter groot zijn, worden goed gecamoufleerd door een bruinachtige klierafscheiding.

    broedtijd van de larven

    Zodra de eikenbladeren in april en mei van het volgende jaar ontkiemen en het voorjaar warm en droog is, komen de rupsen uit. Deze zijn aanvankelijk bruingeel van kleur, maar veranderen naar grijszwart naarmate ze zich ontwikkelen. In totaal doorlopen de rupsen van de eikenprocessierups zes verschillende larvale stadia binnen de negen tot twaalf weken voordat ze verpoppen.

    Jonge rupsen in de eerste en tweede fase hebben nog geen gevaarlijke brandharen, omdat deze zich pas in de derde larvale fase ontwikkelen. Vanaf hier zijn de rupsen goed te herkennen aan de lange rupsharen die in bundels uitsteken. Deze zijn echter niet giftig voor mens en dier, omdat de eigenlijk giftige brandharen erg kort zijn en slechts 0,1 tot 0,2 millimeter dik. Ze worden alleen afgestoten als ze worden bedreigd. Een enkele volledig ontwikkelde eikenprocessierups heeft tot een half miljoen van deze giftige brandharen.

    nest bouwen

    Eindelijk, in juni, bouwen de rupsen van de eikenprocessierups hun typische webnesten. Deze zitten vooral op de stammen van eiken, maar soms ook in de vorken van takken. De dieren hebben de nesten nodig voor de rui. De rupsennesten vullen zich na verloop van tijd met oude larvenhuiden en uitwerpselen en kunnen uiteindelijk wel anderhalve meter groot worden.

    De rupsen blijven daar echter niet permanent, maar trekken 's avonds en 's nachts in meerdere rijen de boomtoppen in, waar ze de hele nacht eten en bij zonsopgang uiteindelijk terugkeren naar hun nest.

    verpopping

    Als de dieren vanaf eind juni/begin juli genoeg gegeten hebben, begint het verpoppingsproces. Dit gebeurt ook in de webnesten en duurt tussen de 20 en 35 dagen. De giftige brandharen van de rupsen blijven echter in de nesten, waardoor ze ook jaren later gevaarlijk kunnen zijn voor mens en dier, ook zonder rupsen.

    broedtijd van de motten

    Vanaf half augustus komen de volwassen motten van de eikenprocessierups eindelijk uit. De verschillend gekleurde mannelijke en vrouwelijke dieren beginnen onmiddellijk aan hun paringsvlucht, aan het einde waarvan de vrouwtjes uiteindelijk hun eieren leggen. De vlinder zelf heeft een zeer korte levensverwachting en sterft in de herfst.

    achtergrond

    Warm en droog klimaat bevordert massaal voorkomen

    De eikenprocessierups heeft voor zijn ontwikkeling een warm en droog klimaat nodig en verschijnt daarom in grote aantallen in jaren met passende lentes en zomers en na daaropvolgende milde winters.

    Eiken sterven door massale rupsenvoeding

    De eikenprocessierups kwam tot ongeveer 30 jaar geleden slechts sporadisch voor in Duitsland, waardoor de voedingsschade gering was en de aangetaste bomen dankzij hun sterke sint-jansspruit ook goed konden regenereren. Dit is echter veranderd sinds de jaren negentig, aangezien de plaag nu massaal opdook in klimatologisch gunstige jaren.

    Een eenmalige ontbladering voor de betreffende bomen is in principe niet zo dramatisch, aangezien ze weer uitlopen. Het wordt echter problematisch als de eikenprocessierups meerdere jaren achter elkaar sterk verschijnt. In dit geval lijdt het vermogen van de bomen om te regenereren, ze zijn verzwakt en vatbaar voor andere plagen en ziekten zoals de eikenboorder of echte meeldauw. Als gevolg hiervan groeien de aangetaste bomen niet meer of vertonen ze alleen groeiachterstand, produceren ze geen eikels meer en sterven ze uiteindelijk af.

    voedsel planten

    Zoals de naam al doet vermoeden, voedt de eikenprocessierups zich voornamelijk met eikenbladeren. De plaag komt in principe voor op alle soorten eik, ongeacht of het een inheemse wintereik of zomereik is of de rode eik uit de VS.In uitzonderlijke gevallen worden echter ook andere loofbomen en soms coniferen (zoals dennen) aangetast.

    Veel Gestelde Vragen

    Kan de eikenprocessierups ook gevaarlijk zijn voor huisdieren?

    Vooral honden worden bedreigd door de rupsen van de eikenprocessierups, omdat de dieren vrij rennen door de struiken en in direct contact komen met de giftige haren. Hoewel het lichaam van de hond grotendeels wordt beschermd door zijn vacht, lopen onbedekte huidgebieden zoals de snuit en het mondslijmvlies het risico - de laatste van het aflikken van jeukende lichaamsdelen. Hetzelfde geldt trouwens voor katten. In principe kunnen dezelfde symptomen optreden als bij mensen en ook de behandeling is hetzelfde: was uw huisdier grondig (bijvoorbeeld in de badkuip of met de tuinslang, laat hem eventueel zwemmen in een meer of beek) en zoek er een dierenarts op.

    In ons stadspark staat een waarschuwingsbord. Waarom moet men vermijden een met rupsen besmet gebied te betreden?

    Deze waarschuwingsborden duiden gebieden aan die besmet zijn met de rupsen van de eikenprocessierups die zo mogelijk niet mogen worden betreden. De oorzaak ligt in de giftige haren van de dieren, die bij wind soms kilometers door de lucht kunnen vliegen en zo kunnen worden ingeademd.

    tips

    Nematoden van de soort Steinernema feltiae zijn ook effectief tegen de eikenprocessierups, mits toegepast bij gunstig weer en tijdens het tweede larvale stadium.

Categorie:

Dieren in de tuin